„DEPRESJA – POROZMAWIAJMY O NIEJ”
Jest to przewodni temat kampanii z okazji obchodów Światowego Dnia Zdrowia. Rozpoczęła się ona 10 października 2016r. czyli w dniu, kiedy obchodzony jest Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego. Ogólnym celem jednorocznej kampanii jest doprowadzenie do tego, aby we wszystkich krajach osoby cierpiące na depresję szukały pomocy i otrzymały ją.
Każdy może zachorować na depresję. Dlatego ta kampania jest adresowana do wszystkich bez względu na wiek, płeć czy status społeczny. Depresja jest przyczyną cierpień psychicznych i negatywnie wpływa na zdolność osób cierpiących na nią do wykonywania nawet najprostszych, codziennych czynności. Niekiedy prowadzi do zniszczenia relacji z rodziną i przyjaciółmi i niezdolności do pracy zarobkowej. W najgorszym przypadku depresja może być przyczyną samobójstwa i jest drugą najczęściej występującą przyczyną zgonów w grupie osób w wieku 15-29 lat.
Depresji można zapobiegać i można ją leczyć. Lepsze zrozumienie tego, czym jest depresja i w jaki sposób można jej zapobiegać lub leczyć, pomoże zmniejszyć stygmatyzację związaną z tą chorobą i może zachęcić więcej osób do szukania pomocy.
Czym zatem jest depresja?
Depresja to chorobą charakteryzującą się uporczywie utrzymującym się uczuciem smutku, utratą zainteresowania czynnościami, które na ogół sprawiały chorej osobie przyjemność. Często towarzyszy jej niezdolność do podejmowania decyzji, brak energii, stany lękowe, niemożność przeżywania radości, trudności z koncentracją, niezdecydowanie, niepokój, poczucie bycia bezwartościowym, poczucie winy i beznadziei, myśli o samookaleczeniu lub myśli samobójcze.
Jak wspomniałam kampania skierowana jest do wszystkich, ale Światowa Organizacja Zdrowia zwraca w niej szczególną uwagę na trzy grupy, których depresja dotyka nieproporcjonalnie częściej:
- młodzież nastoletnią i młodych dorosłych,
- kobiety w wieku rozrodczym (zwłaszcza po urodzeniu dziecka,)
- osoby starsze, po 60 roku życia.
Ja chciałabym skupić się głównie na młodzieży.
Według szacunkowych danych WHO symptomy depresji przejawia:
- 0,3 % dzieci w wieku przedszkolnym
- 2% dzieci w szkole podstawowej
- 4-8% dorastających w grupie wiekowej 13-18 lat (notuje się tu wysokie tendencje wzrostowe)
Dane dotyczą depresji zdiagnozowanej, jako jednostkę chorobową. Można więc przypuszczać, że problem depresji dotyczy znacznie większej grupy nieletnich.
Do końca lat sześćdziesiątych wielu psychiatrów kwestionowało występowanie zaburzeń depresyjnych dzieci i młodzieży. Wątpliwości biorą się stąd, że w tej grupie wiekowej depresja objawia się w inny sposób niż u dorosłych. Dorośli na ogół zdają sobie sprawę ze znacznego obniżenia nastroju i mówią, że przeżywają smutek, rozpacz, niepokój. Młodzi ludzie rzadko potrafią określić precyzyjnie objawy i nazwać przeżywane emocje. Depresja uwidacznia się u nich raczej w psychosomatyce (zahamowanie, apatia). Słownie komunikują natomiast poczucie odrzucenia („nikt mnie nie kocha”, „nikomu na mnie nie zależy”) lub ujemny obraz własnej osoby („nie dam rady, jestem do niczego”), a nie smutek. Zazwyczaj też więcej w ich przeżyciach jest poczucia krzywdy niż poczucia winy.
Depresja młodzieńcza bardzo często manifestuje się w postaci zakamuflowanej np. poprzez:
- zaburzenia w sferze poznawczej
- niska samoocena, niewiara we własne siły
- zaburzenia koncentracji uwagi
- wybuchy złości, gniew, kłótliwość, słaba tolerancja na frustracje
- chwiejność emocji od euforii do rozpaczy,
- zagubienie, poczucie osamotnienia
- podwyższony poziom lęku, niepokój
- dolegliwości somatyczne (bóle głowy, zaburzenia łaknienia w tym anoreksja i bulimia, zaburzenia snu-bezsenność lub nadmierna senność)
- izolacja oraz brak jakiejkolwiek celowej aktywności, brak wiary w przyszłość
- brak dbałości o wygląd lub prowokujący ubiór
- obniżenie poziomu aktywności (nadmierna męczliwość, trudności w porannym wstawaniu)
- uczucie nudy niemożność przeżywania przyjemności
- zachowania niszczycielskie (łamanie norm, zakazów, sprzeciwianie się ustalonym normom społecznym w domu i szkole)
- zachowania ryzykowne (eksperymenty ze środkami psychoaktywnymi)
- ucieczki z domu, wagary
- myśli o śmierci i/lub próby samobójcze, samookaleczanie się
Depresja u dzieci 6-12 lat – objawy:
- niepokój, rozdrażnienie (nie apatia)
- zahamowanie emocjonalne, znudzenie
- lub rozproszenie uwagi i nadmierna aktywność bez przerw na odpoczynek( w wielu przypadkach specjaliści błędnie rozpoznają ADHD zamiast depresji)
- utrata zainteresowania zabawą
- podejmowanie nietypowych dla nich ryzykownych zachowań
- trudności z koncentracją uwagi, co przekłada się na problemy z nauką
- moczenie nocne
- lęki nocne
- napady płaczu, krzyku
- dolegliwości somatyczne (bóle głowy, brzucha, mięśni, nudności, zaburzenia snu, brak apetytu)
- nadmierny lęk przed śmiercią
Nie wszystkie wyżej wymienione objawy muszą świadczyć o depresji. Nie wszystkie muszą więc niepokoić ponieważ w naturalnym rozwoju dziecka zdarzają się różne okresy jego aktywności i zachowania. Niektóre wiążą się z „burzą hormonów”, inne z przejściowymi problemami właściwymi do wieku np. młodzieńcza miłość.
Do rozpoznania depresji należy stwierdzić obecność co najmniej pięć z podanych objawów, bez żadnej przyczyny somatycznej, utrzymujące się przez okres nie krótszy niż 2 tygodnie.
Depresja jest chorobą, a nie oznaką słabości charakteru. Depresji można zapobiegać i można ją leczyć.
Co możesz zrobić jeżeli wydaje Ci się, że Twoje dziecko ma depresję?
- Porozmawiaj ze swoim dzieckiem o tym, co dzieje się w domu, szkole i poza nią. Spróbuj dowiedzieć się, co może je niepokoić.
- Porozmawiaj z osobami, którym ufasz i które znają Twoje dziecko.
- Zasięgnij porady u swojego lekarza rodzinnego.
- Chroń swoje dziecko przed nadmiernym stresem, złym traktowaniem i przemocą.
- Otaczaj je szczególną troską w trakcie życiowych zmian np. gdy idzie ono do nowej szkoły lub jest w okresie dojrzewania.
- Dbaj o to, aby Twoje dziecko się wysypiało, jadło regularne posiłki, było aktywne fizycznie i robiło rzeczy, które sprawiają mu przyjemność.
- Jeśli Twoje dziecko myśli o zrobieniu sobie krzywdy lub ją już sobie zrobiło, natychmiast zgłoś się do odpowiedniego specjalisty
Dorastanie jest pełne wielkich możliwości jak i wyzwań, wśród których można wymienić pójście do szkoły albo jej zmianę, nawiązywanie nowych przyjaźni, okres dojrzewania, przygotowanie do egzaminów itp. Niektórym dzieciom przychodzi to łatwo, podczas gdy inne trudniej się adoptują, co może powodować stres, a nawet depresję. Depresja może być również związana z wystąpieniem stresującego czynnika takiego jak: śmierć bliskiej osoby (rodzica), rozwód rodziców, choroba.
Podstawową metodą leczenia depresji młodzieńczej jest psychoterapia indywidualna
i grupowa. W terapię powinni zaangażować się rodzice, poszukać sposobności do spędzania wspólnie z dzieckiem wolnego czasu, spróbować zrozumieć sytuację swojego dziecka, natomiast nie dawać mądrych rad doświadczonych rodziców. Dziecko z objawami depresji wymaga szczególnej opieki. Wymaga cierpliwości, troski i wyrozumiałości ze strony swoich rodziców. Nie należy krzyczeć, że jest leniwe, czy nieposłuszne. Nie można dodatkowo w nim wzbudzać poczucia winy. Jeśli psychoterapia nie wystarcza stosuje się leczenie farmakologiczne.
PAMIĘTAJ:
Jeżeli wydaje Ci się, że Twoje dziecko ma depresję, porozmawiaj z nim o tym, co je martwi i w razie konieczności skorzystaj ze specjalistycznej pomocy.
Opracowała: Grażyna Chodkowska
(pedagog szkolny)