Rola rodziców w edukacji dziecka
Każde dziecko ma wrodzone pragnienie zdobywania wiedzy i nowych umiejętności. W okresie przedszkolnym dzieci cieszą się, ze nauczą się czytać i pisać, że będą poznawać otaczający je świat. Tymczasem w wieku szkolnym u wielu uczniów następuje zmiana ich postawy do nauki, którą zaczynają postrzegać jako mozolną pracę, nie dającą żadnej przyjemności.
Wielu rodziców martwi się o to, by zapewnić swemu dziecku sukces w sferze ocen, świadectw czy standardowych testów. Tymczasem wyniki wielu badań dowodzą, że uczenie się ma wyższą jakość, gdy dziecko je lubi i gdy uczy się z własnej woli. Dzieci z silną wewnętrzną motywacją uczą się lepiej, więcej rozumieją i na dłużej pamiętają to czego się nauczyły.
W poniższym artykule przedstawię jaki wpływ na motywację do nauki mają takie czynniki jak: zainteresowanie, poczucie kompetencji i wiara we własne siły, pochwały, stawianie sobie jako celu zdobycie wiedzy, warunki nauki oraz dobre relacje dziecka z rodzicami.
Na motywację dziecka wpływa zarówno bagaż doświadczeń jaki ma dziecko, jak również jego otoczenie. Kształtują one gotowość dziecka do uczenia się. Chcąc zrozumieć motywację naszego dziecka, warto zwrócić uwagę na to, czy dąży do tego, czego pragnie i czy unika tego czego się obawia? Warto więc dowiedzieć się czy dziecko uczy się, by mieć wiedzę, czy po to, aby uniknąć złej oceny? Zastanów się nad osobowością swojego dziecka. Czy jest elastyczne, czy raczej trudno przystosowuje się do nowych sytuacji? Jak przeżywa sukcesy i jak porażki? Jak reaguje na rywalizację? Czy lubi nowe wyzwania? Jakie Twoje dziecko ma mocne i słabe strony, zainteresowania, pasje? Jak szybko zapamiętuje nowe treści? Jak radzi sobie z ocenami nauczycieli? Jak reaguje na zasady i reguły? Czy unika tego, co sprawia mu trudności? Czy umie skupić się na zadaniu? Czy szybko się nudzi? Czy dąży wytrwale do celu? Kiedy najchętniej zabiera się do nauki? Co mu w tym pomaga, co przeszkadza?
Od odpowiedzi na te pytania zależy sposób motywowania dziecka do nauki, do nowych działań. Znając odpowiedzi , zwróć również uwagę na to, w jaki sposób komunikujesz się z dzieckiem. Dzieci uczą się tego, czego doświadczają:
Jeśli dziecko żyje w atmosferze krytyki – uczy się potępiać.
Jeśli dziecko żyje w atmosferze wrogości – uczy się walczyć.
Jeśli dziecko musi znosić kpiny – uczy się nieśmiałości.
Jeśli dziecko jest akceptowane i chwalone – uczy się doceniać innych.
Jeśli dziecko żyje w poczuciu bezpieczeństwa – uczy się ufności.
Jeśli dziecko żyje w atmosferze miłości – uczy się jak znaleźć miłość na świecie.
To, jak mówisz do swojego dziecka jest niezwykle ważne. Warto zmienić swoje nastawienie i zrozumieć, że źródłem osiągnięć, kompetencji i szacunku dla samego siebie nie jest zewnętrzna lecz wewnętrzna motywacja dziecka.
Co więc zrobić, aby nauka przestała być uciążliwym obowiązkiem i stała się dla niego przyjemniejsza? Każde dziecko jest inne i inne metody będą się sprawdzać przy wspieraniu jego motywacji do nauki, ale jest kilka uniwersalnych sposobów:
- To, co pomaga dziecku zmobilizować się do pracy, to dobra organizacja czasu nauki. Pomóżmy dziecku zabrać się do lekcji. Najlepiej, aby odrabiało o stałej porze, w miejscu, gdzie jest cicho i spokojnie, gdzie dziecko może się skoncentrować i nic go nie rozprasza. Telewizor powinien być wyłączony, komputer również, to są czynniki, które skutecznie potrafią odciągnąć od nauki. Dobrze jest przygotować wszystkie książki i pomoce, aby później nie przerywać pracy. Odrabianie lekcji najlepiej zacząć od najtrudniejszego zadania, później umysł jest zmęczony więc łatwiejsze zadania nie będą nużyć i zniechęcać. Wskazane jest również rozdzielanie materiału na krótsze partie, stosowanie przerw, zwłaszcza w przypadku młodszych dzieci. Przeciętne dziecko w klasie I potrafi skupić się 15 minut, w klasie III pół godziny, a w klasie IV nawet do 60 minut jeśli jest zainteresowane tematem.
- W rozbudzaniu motywacji do nauki ważna jest systematyczność . Podpowiedzmy dziecku, co może zrobić, aby wykorzystać czas przeznaczony na naukę w sposób jak najbardziej efektywny. Trudno jest w jeden wieczór przygotować się do sprawdzianu. Kiedy jednak naukę rozłoży się w czasie, wówczas okazuje się, że wystarczy każdego dnia opracować jeden czy dwa tematy, aby skutecznie opanować cały materiał i mieć czas na jego utrwalenie. Uczeń zachęcony do systematyczności sam szybko zauważy, że przyswojenie wiedzy stopniowo i małymi partiami zajmuje stosunkowo niewiele czasu i nie wymaga zbyt dużego wysiłku a rezultaty są o wiele bardziej widoczne w postaci lepszych ocen, co dodatkowo motywuje do nauki. W systematycznej nauce znaczącą rolę odgrywają rodzice. Są dla dziecka przykładem i wsparciem, ale powinni je też kontrolować.
- Duży wpływ na motywację ma pozytywna ocena rezultatów własnej pracy. Dlatego doceniaj osiągnięcia dziecka !. Warto rozróżnić tutaj dwa pojęcia: osiągnięcia, a nie stopnie. Często pytamy dziecko po powrocie ze szkoły: Co dziś dostałeś? A powinniśmy zapytać: Czego się dziś nauczyłeś? O ile łatwo jest doceniać osiągnięcia dziecka, które otrzymuje dobre stopnie, o tyle gorzej jest z dzieckiem, które ma kłopoty w nauce. Warto się tu zastanowić, czy niepowodzenia dziecka w nauce są objawem konkretnej przyczyny. Jaka jest różnica między dzieckiem, które nie chce się uczyć, a takim, które uczy się wolno i nie jest w stanie zrobić tego, co się od niego wymaga. W rozpoznaniu problemu może pomóc rozmowa z wychowawcą, pedagogiem szkolnym, a także badanie w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej.
- Wspieraj, ale nie wyręczaj dziecka w odrabianiu lekcji. To bardzo ważne! Kiedy prosi o pomoc, nie podawajmy mu gotowych rozwiązań, ale je naprowadźmy, udzielmy wskazówek, wyjaśnijmy wątpliwości. Zachęcajmy ucznia do samodzielności. Samodzielnie rozwiązane zadanie dostarcza o wiele więcej satysfakcji, daje poczucie, że jest w stanie poradzić sobie z trudnościami. W procesie uczenia się ważną rolę odgrywa samokontrola wykonywanej pracy. Chodzi w niej o to, aby dziecko samo odkryło swoje błędy i samo je poprawiło. Należy dziecko przyzwyczajać do podejmowania wysiłku, do pokonywania trudności, wtedy uwierzy we własne możliwości.
- Mądrze motywuj. W procesie szkolnego uczenia się motywacja stanowi siłę pobudzającą do nauki, zdobywania wiedzy i rozszerzania własnych zainteresowań. Od kar lepsze są nagrody, ale stosowanie ich musi być ostrożne. Złotym środkiem jest drobna nagroda w postaci pochwały i uznania rodziców. Dziecko będzie miało poczucie, że rodzice doceniają jego trud i wysiłek włożony w naukę.
- Nie pozwól dziecku, by źle mówiło o sobie. Często mamy okazję słyszeć, że dziecko źle mówi o sobie: „jestem głupi”, „nie dam rady”, „i tak mi się nie uda”. Są to głosy, które są wrogami sukcesu. Czasem nieświadomie nadajemy dziecku etykietę mówiąc: „on nie jest zdolny, jest powolny, zapominalski, leniwy” itp. W ten sposób sprawiamy, że dziecko samo zaczyna tak myśleć o sobie. Opatrywanie dzieci etykietami ogranicza ich możliwości, chęci i marzenia. Z góry zakładają, że im się coś nie uda. Lęk przed niepowodzeniem powoduje u tych dzieci występowanie tendencji do rezygnacji, brak aspiracji oraz unikanie zadań, czy wręcz wagarowanie.
- Buduj w dziecku poczucie własnej wartości. dziecko będzie myślało pozytywnie o sobie, gdy będzie miało poczucie własnej wartości. rolą rodziców jest pomóc wykształcić w dziecku energię i inicjatywę, by pomóc zrekompensować poczucie niskiej wartości, by znaleźć sposób zrównoważenia swojej słabości, by dziecko myślało: „może nie jestem najlepszym uczniem w klasie, ale za to najlepiej śpiewam, rysuję, szybko biegam czy gram dobrze w piłkę”. Jest to szczególnie ważne w okresie dojrzewania, bo wówczas często jedynym źródłem poczucia własnej wartości jest akceptacja grupy rówieśniczej. Wiara we własne możliwości może zaprowadzić na sam szczyt, a jej brak powoduje utratę mnóstwa fantastycznych okazji do nauki, zabawy, poznawania ciekawych ludzi.
Można by jeszcze proponować wiele rad, ale najważniejszą sprawą w zakresie motywowania dzieci do nauki jest ich akceptacja przez rodziców, bez względu na to, co dziecko robi, jakie osiąga wyniki czy jak się zachowuje. Dziecko, które wyrasta w atmosferze akceptacji, poczuciu, że jest kochane i szanowane, łatwiej przyjmuje nasz punkt widzenia. Dziecko, które nabierze wiary i pewności siebie, łatwiej pokona problemy i chętniej będzie stawiało czoła przeciwnościom.
Podsumowując – kluczem do sukcesu jest miłość i akceptacja!
Opracowała:
Grażyna Chodkowska
pedagog szkolny